Fizjoterapia przy skoliozie u dzieci wymaga indywidualnego podejścia terapeutycznego. Najczęściej stosowane metody to: ćwiczenia korekcyjne FITS i Schroth, trening siły mięśni posturalnych oraz terapia manualna. Skuteczność wzrasta przy wczesnej diagnozie (7-9 lat). Leczenie powinno obejmować 3-5 sesji tygodniowo trwających 30-45 minut. W przypadkach zaawansowanych (skrzywienie >25°) fizjoterapię łączy się z gorsetowaniem.
Skolioza dziecięca stanowi poważne wyzwanie diagnostyczne i terapeutyczne w nowoczesnej fizjoterapii pediatrycznej. Prawidłowe rozpoznanie i wdrożenie dobrego programu ćwiczeń ma znaczenie dla efektywności leczenia. Wczesna diagnoza mocno wpływa na rokowania i możliwości korekcji deformacji kręgosłupa.
W procesie diagnostycznym wykorzystuje się obecnie zaawansowane metody obrazowania: od klasycznego badania rentgenowskiego po topografię powierzchniową i systemy fotogrametryczne. Fizjoterapeuta musi spojrzeć na ocenę kąta Cobba, rotację kręgów oraz kompensację krzywizny. Ważną rolę odgrywa także analiza wzorców postawy i chodu pacjenta (szczególnie ważna w przypadku skolioz idiopatycznych). Nowoczesne podejście do terapii skoliozy wymaga indywidualnego dopasowania protokołu ćwiczeń.
Pełna diagnostyka skoliozy – od czego zacząć?
Podstawą wydajnej terapii jest prawidłowa kwalifikacja pacjenta do odpowiedniej grupy ryzyka progresji skrzywienia:
- Badanie przedmiotowe i podmiotowe
- Ocena symetrii tułowia w teście Adamsa
- Pomiar kąta rotacji tułowia skoliometrem
- Analiza zdjęć rentgenowskich w projekcji AP i bocznej
- Badanie zakresów ruchomości kręgosłupa
- Ocena napięcia mięśniowego
- Analiza wzorców postawy dynamicznej
Metody terapeutyczne o udowodnionej skuteczności
W terapii skoliozy znaczenie ma właściwy dobór technik i metod fizjoterapeutycznych. Dobra rehabilitacja oferuje szereg wyspecjalizowanych koncepcji terapeutycznych: od metody FITS (Funkcjonalna Indywidualna Terapia Skolioz), przez metodę Schroth, po DoboMed. Ważnym elementem jest także edukacja pacjenta i jego opiekunów w zakresie ergonomii życia codziennego. Terapia powinna uwzględniać: ćwiczenia elongacyjne, derotacyjne oraz stabilizacyjne – dostosowane do typu skrzywienia i wieku pacjenta.
„Złotym standardem” pozostaje trójpłaszczyznowa korekcja deformacji według zasad specyficznych dla danej metody terapeutycznej. Skuteczność terapii zależy w dużej mierze od systematyczności wykonywania ćwiczeń i współpracy pacjenta. Kinezyterapeutyczne programy ćwiczeń muszą być realizowane regularnie – najlepiej codziennie, przez minimum 30-45 minut. Jak często należy modyfikować program ćwiczeń? Jakie są kryteria progresji trudności zadań ruchowych?
To podstawowe pytania w procesie planowania terapii. Ważne, że aktualna fizjoterapia skolioz wykorzystuje także elementy treningu poręcznego (z uwzględnieniem wzorców ruchowych charakterystycznych dla wieku rozwojowego) i terapii manualnej. „Często ważne jest monitorowanie postępów terapii poprzez częste badania kontrolne i dokumentację fotograficzną”.
Skolioza u dzieci – od badania po rehabilitację. Co musisz wiedzieć jako rodzic?
Diagnostyka skoliozy zaczyna się od dokładnego badania postawy ciała przez lekarza lub fizjoterapeutę. Wykonuje się test Adamsa, w czasie którego dziecko pochyla się do przodu, co pozwala zaobserwować ewentualne asymetrie w układzie kostnym. Podstawowym badaniem jest RTG kręgosłupa, które umożliwia określenie stopnia skrzywienia według skali Cobba. Musimy wiedzieć, że skolioza może się pogłębiać w okresie intensywnego wzrostu, dlatego częste kontrole są potrzebne.
Nowoczesna diagnostyka wykorzystuje także badania fotogrametryczne i skoliometr. Skuteczna terapia skoliozy opiera się głównie na systematycznych ćwiczeniach korekcyjnych. Do najważniejszych należą ćwiczenia metodą FITS (Funkcjonalna Indywidualna Terapia Skolioz) oraz metodą Schroth. Dzieci powinny wykonywać je pod okiem wykwalifikowanego fizjoterapeuty, który dobierze odpowiedni zestaw zależnie typu i stopnia skrzywienia. Dla skolioz o kącie skrzywienia przekraczającym 20 stopni, może być konieczne zastosowanie gorsetu korekcyjnego. Aktywność fizyczna jest bardzo ważna – szczególnie zalecane są pływanie, joga oraz ćwiczenia elongacyjne kręgosłupa. Rodzice powinni zwracać uwagę na prawidłową pozycję dziecka w czasie nauki i odpoczynku. Ergonomiczne meble i regularna kontrola postawy w życiu codziennym to podstawa profilaktyki. Wczesne wykrycie i rozpoczęcie leczenia daje najlepsze rokowania na powstrzymanie progresji schorzenia.
Schroth – przełomowa metoda, która prostuje życiowe ścieżki
Metoda Schroth to specjalistyczne podejście do leczenia skoliozy i deformacji kręgosłupa, opracowane przez Katharinę Schroth w latach 20. XX wieku. Podstawą tej terapii jest trójwymiarowa korekcja postawy połączona ze specyficznymi ćwiczeniami oddechowymi. System ten wykorzystuje indywidualnie dopasowane wzorce oddychania i pozycjonowania ciała, które pomagają w rozciąganiu skróconych mięśni oraz wzmacnianiu osłabionych partii ciała.
- Rotacyjne ćwiczenia oddechowe
- Korekcja asymetrii postawy
- Stabilizacja mięśniowa kręgosłupa
- Edukacja pacjenta w zakresie biomechaniki
Wczesna rehabilitacja tą metodą jest szczególnie skuteczna u dzieci i młodzieży w okresie wzrostu, gdy kręgosłup jest najbardziej podatny na modyfikacje. Terapia wymaga systematyczności i zaangażowania, ale przynosi wymierne efekty w postaci zmniejszenia kąta skrzywienia i poprawy działania całego organizmu.
Neurofizjologiczne aspekty metody Schroth w korekcji wad postawy
Nowe badania wskazują na ważny wpływ metody Schroth na plastyczność układu nerwowego i propriocepcję. Poprzez specyficzne wzorce ruchowe i oddechowe, następuje reorganizacja schematów motorycznych w ośrodkowym układzie nerwowym. To prowadzi do trwałych zmian w kontroli postawy i koordynacji nerwowo-mięśniowej. Także, terapia wpływa na poprawę percepcji własnego ciała i świadomości przestrzennej, to podstawa dla długoterminowych efektów leczenia. Metoda ta jest szczególnie ceniona ze względu na jej holistyczne podejście, pilnujące aspekty biomechaniczne, a także psychologiczne i społeczne funkcjonowanie pacjenta.
Gorset Cheneau – pomocna dłoń w walce ze skoliozą
Gorset Cheneau to specjalistyczny ortopedyczny system korekcyjny, który stanowi jeden z najlepszych sposobów leczenia zachowawczego skoliozy. Jest to indywidualnie projektowana orteza, wykonywana na podstawie trójwymiarowego skanu lub odlewu gipsowego pacjenta. Działanie gorsetu opiera się na systemie stref uciskowych i ekspansywnych, które wywierają bardzo dokładnie ukierunkowane siły na określone obszary kręgosłupa. Jego skuteczność została potwierdzona w licznych badaniach klinicznych, szczególnie w przypadku skrzywień o kącie Cobba między 20 a 40 stopni. Proces adaptacji do gorsetu Cheneau wymaga cierpliwości i systematyczności. Początkowo pacjent nosi gorset przez parę godzin dziennie, stopniowo wydłużając ten czas do zalecanych 18-23 godzin na dobę.
Wyjątkowe efekty terapeutyczne osiąga się, gdy leczenie rozpoczyna się w okresie wzrostu kostnego, czyli najczęściej między 10 a 14 rokiem życia. Równolegle z noszeniem gorsetu konieczne jest wykonywanie specjalistycznych ćwiczeń korekcyjnych, które wzmacniają efekt terapeutyczny. Gorset należy regularnie kontrolować i modyfikować w miarę wzrostu pacjenta oraz postępów w leczeniu. Istotne jest także monitorowanie stanu skóry pod gorsetem i przestrzeganie zasad higieny. Terapia może trwać od kilku miesięcy do kilku lat, zależnie wieku pacjenta, stopnia skrzywienia i potencjału wzrostowego.
